Psikolojide de bazı deyimler klasik mitolojiden kaynaklanır. Örneğin, aşırı kendini beğenmişlik şeklinde ortaya çıkan kişilik bozukluğu için kullanılan narsisizm, "Akhilleus, Agamemnon ve Diğer Önemli Kahramanlar" bölümündeki Narcissus'tan gelmektedir. Psikanaliz insanların iki yaklaşımı olduğunu ortaya koyar, bunlardan biri
TÜY DİKMEK
"Kötü bir durumu, daha da kötü bir duruma ge- tiren bir eylemi gerçekleştirmek" anlamında kulanılır.
Öyküsü (Eski bir gelenek):
1) Anadolu'da kış aylarında yakmak için kurutulan tezeklerin üzerine, hayvan dışkısı kuruduğunda onu kolay tutmak amacıyla bir "tüy" ya da "çubuk" dikilir. "Tüy" olarak kazların, ördeklerin, hindilerin ya da tavukların iri ve sağlam tüylerinden yararlanılır. Hayvan dışkısı adamakıllı kuruduktan sonra bu tüy ya da çubukla tutularak gerekli yere taşınır. 2) Fransa'da günümüzden 150-160 yıl öncesine kadar hiçbir yerde bizdeki anlamıyla bir "yüznumara" yoktu. Versailles sarayında bile insanlar büyük abdestlerini alçak pencerelerin iç taraflarına dökülen samanlar üzerine yaparlardı. Daha sonra dışkının üzerine, kuruyunca yapışsın, kaldırılması kolay olsun diye bir "kümes hayvanı tüyü" batırılırdı. "Tüy dikmek" deyimi yukarıdaki eski gelenekler nedeniyle oluşmuştur.
Sayfa 236Kitabı okudu
PARA (PARAMIZ) PUL OLDU
"Para, değerini çok yitirdi" anlamına söylenir.
Öyküsü (1917'deki bir uygulama):
"Paramız pul oldu" biçimindeki deyim, Türk para- sının gerçekten "pul" olması yani "pulların para yerine kullanılması" üzerine Türk halkı tarafından oluşturulmuş bir deyimdir.
Şöyle ki:
Osmanlı İmparatorluğu, 20. yüzyılın başlarında özellikle ekonomik yönden çok zor, çok sıkıntılı günler yaşamaktaydı.
Hayat pahalılığının adamakıllı arttığı, ekonomik yaşamın allak bullak olduğu o günlerde piyasada "yoklar" arasına "bozuk para" bile eklenmişti!..
Esnafın, halkın, bankaların güç duruma düştüğünü gören yetkililer, çareyi "pulları para olarak kullanmakta" buldular.
İlk olarak 1917 yılında 1 kuruşluk "Hicaz" pulu "10 para yerine" kullanıldı!.. Ardından Viyana'da bastırılan 5 ve 10 paralık pullar, arkalarına kâğıt yapıştırılarak aynı değerde para yerine kullanıldı. Nispeten kalın ve dayanıklı kâğıtlara basılmış pullar para yerine kullanılırken, ince kâğıtlara basılmış olanlar "posta pulu" işlevini yaptılar!.. Ve o tarihten, yani 1917'den sonra Türk diline "Paramız pul oldu" deyimi girip yerleşti!..
Sayfa 205Kitabı okudu
_Kanatsız uçmaya kalkışma!
_Ham, pişkinin halinden anlamaz; öyle ise söz kısa kesilmelidir vesselâm.
_O, kırmızı güldür, sen ona kan deme. O, akıl sarhoşudur, sen ona deli adı takma!
_Hakiki olan vaadleri gönül kabul eder; içten gelmeyen vaadler ise insanı ıstıraba sokar. Kerem ehlinin vaadleri görünen hazinedir; ehil olmayanların vaadleri ise
" Kısa kes Aydın abası olsun "
Sayfa 75 - Zafer Yayınları, 4. BaskıKitabı okudu
Şapa oturmak
Kızıl Deniz'in bir adı da Şap Denizi'dir. Tuza benzeyen şap taşı bu denizden çıkarılır. Mercana benzeyen beyazımtırak ve dallı budaklı bir taştır. Suyun altında gelişerek büyür, gemiler için tehlikeli şap kayaları meydana gelir.
Seyir ve denizaltı haritalarında normal seyre elverişli ve derin olarak gösterilen denizin hiç umulmadık bir yerinde gelişip büyüyen şap kayaları, geminin oturmasına sebep olur.
Bu hâl, eskiden gemilerle Hic giden hacı namzetlerinin sık sık başına gelen felâketlerdendi. "Hacı gemisi yine şapa oturmuş mu?" diye merak ederlerdi.
Beklenmedik bir olayın, şaşırtıcı bir haberin karşısında hayretten dona kalan, ümitleri suya düşen, hülyaları boşa çıkan bir adam için: "Duydun mu? Filanca şapa oturmuş" derler.
FİTİL, eskiden kullanılan bir ağırlık ölçüsüdür. Yine kullanılan bir ölçü birimi 'okka'nın dörtyüzde birine 'dirhem,' dirhemin dörtte birine 'denk,' denk'in dörtte birine 'kırat,' kırat'ın dörtte birine de 'fitil' denir. Yani bu fitil epey küçük bir orandır.
İyi bir halin ya da güzel günlerin ardından, üzücü ve üzüntülü olayların yaşanmasından sonra 'burnundan fitil fitil geldi' deyimi kullanılır.
Altmışaltıya bağlamak
ARAP ALFABESİNDEKİ her harfin bir rakam değeri vardır. Bu hesaba göre bir kelimenin ya da bir cümlenin harflerinin rakam değerleri belli kurallar dahilinde toplanarak bulunur. Bu işleme 'Ebced hesabı' denir. İşte bu hesaba göre 'ALLAH' lâfzının ebced değeri altmışaltı eder. Kişinin murad ettiği bir iş için, sebepler dairesinde elinden geleni yaptıktan sonra, dua ile neticeyi Allah'a havale edip ondan hayırlı bir netice beklemesine, buradan yola çıkarak işi altmışaltıya bağlamak' denir olmuş.
Öfff... Cidden ömür törpüsü
***
Zülf-i yare dokunmak
BİR AŞIĞIN SEVGİLİSİ çok alıngan ve her sözün altında başka mânâlar arayan evhamlı bir güzelmiş. Güzelliği eşi bulunmaz derecede göz kamaştırıcı olmakla beraber, evham ve alınganlığı da güzelliğinden daha üstün ve çekilmez durumdaymış.
Yüzünün iki tarafından sarkan zülüfleri varmış. Aşık delikanlının en çok hoşuna giden de bu zülüflermiş. Bir gün onları bukle bukle sarkan ipeklere benzetecek olmuş, güzel gücenmiş:
"Demek benim zülüflerim ipek telleri gibi cansız ve ruhsuz geldi sana öyle mi..." diye sitem etmiş.
Genç aşık bir gün sevgilisiyle bahçede gezerken, hırçın ve hoyratça esen rüzgara kızmış;
"Benim sevgilimin zülüflerini dağıtıyorsun" diye söylenmiş. Nazlı güzel bunda da bir mânâ bulmuş:
"Anlıyorum, sen rüzgarı bahane ederek benim dağınıklığımı yüzüme vurmak istiyorsun. Saçlarımı ve zülüflerimi taramadığımı ima ediyorsun" demiş.
Zavallı aşık artık o hale gelmiş ki, “ne desem zülf-iyare dokunuyor" diyerek, zülüf sözünü ağzına alamaz olmuş.
...
Bu söz, hassas konular hakkında imâlı sözler söyleyerek, başkalarını tenkid etmek veya gücendirmek mânâsında kullanılır.
Rahmet okutmak :D
***
HIRSIZIN BİRİ GÜN GELİP, ihtiyarlamış ve nihayet Chastalanıp yatağa düşmüş.
Öleceğini anladığından, Allah'a yalvarmağa başlamış:
“Allah'ım, öleceğime gam çekmiyorum. Fakat ömrüm boyunca hırsızlıkla geçindim. Şunun bunun canını yaktım. Ben bu kadar günah ile senin huzuruna ne yüzle çıkacağım? Hesap vermeye nasıl geleceğim?Dünyada herkes benim arkamdan lânet okuyacak, sen beni affet Allah'ım..." diye yalvarıyormuş.
Hırsızın, delikanlı bir oğlu varmış. Babasının yatağının baş ucunda bu yakarışı dinlemiş ve babasını teselli etmiş:
"Baba, sen hiç merak etme. Ben seni her gün rahmetle andıracağım. Yüreğin rahat olsun..."
Birkaç gün sonra babası ölmüş. Evin geçim yükü oğlunun omuzlarına yüklenmiş. Haylaz oğlan başlamış babasının mesleğini devam ettirmeye...
Fakat öyle merhametsizce ve öyle gaddarca ev soyarmış ki, girdiği evde iğneden ipliğe ne varsa hepsini siler süpürür, torbasına doldururmuş.
Eşyası dibinden süpürülmüş olan ev sahipleri, sabahleyin uyandıkları zaman, tamtakır kalan evde, ele alacak bir bardak bile bulamayınca, ne yapacaklarını bilemezlermiş.
Şehirde herkes bu yeni hırsızdan yaka silker birbirlerine dert yanarken: kan
"Yahu, babası da hırsızdı ama, yine Allah rahmet eylesin insaflı adamdı. İhtiyacı kadar bir şeyler alıp çıkardı. Lâkin bu mel'un oğlan, girdiği evi kökünden kurutuyor..." derlermiş.